Δρ. Εύα Κέκου, Ιστορικός Τέχνης / Θεωρητικός Πολιτισμού

Λαμπρινή Μποβιάτσου,

«Τί θα μας έλεγε τώρα ο Δαρβίνος γι’ αυτό;»

Διοργάνωση CHANIaRT 1015

Το έργο της Λαμπρινής Μποβιάτσου «τί θα μας έλεγε τώρα ο Δαρβίνος για αυτό» κινείται παράλληλα με τους δραματουργικούς άξονες του αριστουργηματικού μα ημιτελειωμένου θεατρικoύ έργου του Georg Buechner, Woyzeck “γράφοντας” με εικαστικό τρόπο το δικό του επίλογο και απευθύνοντας τα δικά του ερωτήματα.Ο κεντρικός ήρωας Woyzeck στο έργο του Buechner, μία ταλαιπωρημένη ύπαρξη υπηρετεί στο στρατό και γίνεται σωματικό και ψυχικό παίγνιο των ανωτέρων του. Αναγκάζεται μάλιστα ο ίδιος να θέσει το σώμα του στη διάθεση της επιστήμης για πειράματα που αφορούν το ανθρώπινο είδος.Μία γενική πλάνη επικρατεί. Ο ίδιος μη ικανός να έχει πλήρη εικόνα όσων συμβαίνουν μεταξύ τρόμου και φρενοβλάβειας, προσπαθεί να συγκρατήσει την ανθρώπινη φύση του….μάταια.”Έτσι ακριβώς συμβαίνει εκ νέου και στις μέρες μας ο Άνθρωπος εκ νέου παρά τη τεχνογνωσία και την επιστημονική γνώση, βρίσκεται ο ίδιος δέσμιος υπερκειμενικών καταναγκασμών αλλά και υποχείριο στα γρανάζια ενός μηχανικού συστήματος που τον θέλει υποταγμένο”.Αυτός είναι ο άνθρωπος, οικτίρετέ τον, δοξάστε τον….!!!”(Woyzeck,στην όπερα του Berg 1925)

Το ερώτημα εξελιξιμότητας της ανθρώπινης φύσης αρχικά βιολογικά αλλά κυρίως φιλοσοφικά ανασυντάσσεται σε καιρούς όπου ο ο Άνθρωπος τίθεται στο επίκεντρο εκ νέου, καθώς ο ίδιος πρέπει να έχει αρχικά επίγνωση του εαυτού του αλλά και πλήρη εικόνα των δυνατοτήτων του-ώστε να τις ενεργοποιήσει προς καλό της κοινωνίας (pro communitae).Ο ‘Aνθρωπος όπως συμβαίνει και δραματουργικά είναι εκείνος που κινεί τα νήματα, τη πλοκή αλλά και έχει ή οφείλει να έχει την ευθύνη των πράξεών του. Αυτό συμβαίνει ή μπορεί δυνητικά να συμβεί μόνο αν έχει επίγνωση της καταγωγής του ( βιολογικά, ιστορικά) και μπορεί να ενεργοποιήσει όλες τις δυνατότητές του.

Σύμφωνα με τη θεωρία της εξέλιξης, το «είδος» δεν είναι σταθερό κι αναλλοίωτο. Όλα τα είδη των φυτών και των ζώων, που έζησαν πάνω στη Γη ή που εξακολουθούν να ζουν, είναι το αποτέλεσμα της ασταμάτητης μεταβολής, της εξέλιξης από μια ή ελάχιστες υποτυπώδεις αρχικές μορφές. Αιτία της εξέλιξης είναι η φυσική επιλογή, που οφείλεται στον αγώνα για τη «διαιώνιση του είδους». Έτσι, κάθε άτομο και κάθε είδος αναπτύσσει εκείνες τις ιδιότητες που το βοηθούν να επιβιώσει ή δημιουργεί νέες, ανάλογα με το τι απαιτεί η προσαρμογή του στο περιβάλλον, ώστε να εξασφαλιστεί η συνέχεια, η «διαιώνιση».

Σε ένα τεχνοκρατικό περιβάλλον όπως είναι ιδωμένο στο έργο της Λαμπρινής Μποβιάτσου, ο άνθρωπος αλλά και γενικότερα το ανθρώπινο είδος καλείται να ανασυντάξει τη ταυτότητά του, έχοντας επίγνωση των καταβολών του και ταυτόχρονα επροσαρμοζόμενο στις ανάγκες του σύνθετου και συνεχώς μεταβαλλόμενου τεχνολογικού περιβάλλοντος του. Το ανθρωποκεντρικό αυτό έργο παρουσιάζει τις δυνατότητες που είναι καταγεγραμμένες γενετικά στο υλικό του αλλά και τις ικανότητες που μπορεί δυνητικά να αναπτύξει στη πορεία με σκοπό να ανταποκριθεί στις εξωτερικές αλλαγές που προκύπτουν. Το έργο αυτό τον τοθετεί σε ένα κεντρικό ρόλο αντιμετωπίζοντάς τον ταυτόχρονα ως ερευνητικό αντικείμενο και εξαίροντας τη διττή ανθρώπινη φύση: υλική και αϋλη, πνευματική και σωματική.Πρόκειται για ένα έργο χωρίς έμφυλη ταυτότητα, το οποίο προβάλλει την ανθρώπινη φύση εντάσσοντάς την σε μία μη προσδιορίσιμη χρονοσφαίρα.

To έργο της Μποβιάτσου τοποθετεί τον Άνθρωπο παράλληλα με το περιβάλλον στο οποίο λειτουργεί ως “οργανισμός” με την αριστοτελική έννοια, αλλά και ως μέρος ενός συστήματος του οποίου δέχεται τις επιδράσεις.Η ολιστική προσέγγιση εντός της οποίας προσεγγίζεται το θέμα και προβάλλεται ως θεόμενο καλλιτεχνικό αντικείμενο επιτρέπει στον αναγνώστη/θεατή του έργου να εξελίξει τη θεωρία του Δαρβίνου για τη ” Καταγωγή των Ειδών”, ότι δηλαδή όλα τα είδη προήλθαν, μέσω τροποποιήσεων , από κοινά προγονικά είδη και β) ‘ότι οι τροποποιήσεις αυτές οφείλονται στη φυσική επιλογή που δρα πάνω στις διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των ατόμων του είδους σε ένα περαιτέρω στάδιο.Επίσης η μηχανική διάσταση του σώματος που παρουσιάζεται παράλληλα με τις μηχανιστικές και φυσικές λειτουργίες του σύμπαντος εντός του οποίου ο ίδιος ο ΄Ανθρωπος υπάρχει. Οι θεοκρατικές,και βιολογικές αντιλήψεις βρίσκονται σε διαπραγμάτευση με τις κοινωνιολογικές και πολιτισμικές θεωρίες, οι οποίες θέλουν το ανθρώπινο είδος να ¨εξελίσσεται” όχι μόνο βιολογικά αλλά πολιτισμικά. Το έργο αυτό με έξυπνο ως προς την ιδέα του και το θεωρητικό του υπόβαθρο αλλά και με επίσης αριστουργηματικό αισθητικά τρόπο αποτυπώνει εύστοχα την ιδέα ότι η εξέλιξη αυτή δεν αναπτύσσεται πάντα γραμμικά, αλλά σκιαγραφείται και προκύπτει μέσα από διάφορες άλλες συναρτήσεις. Άλλωστε, το ίδιο το γεγονός ότι το έργο αυτό τοποθετείται σε ένα δημόσιο χώρο επιτρέπει στο έργο να συνδιαμορφωθεί μέσα από την αντίληψη του κοινού, ερχόμενη σε επαφή μαζί του. Ακριβώς όπως συμβαίνει και στο ανθρώπινο είδος λειτουργώντας εντός ενός συστήματος θεοκρατικών αντιλήψεων αλλά και επιστημονικών αξιώσεων αλλά και πέρα αυτών…..Το έργο αυτό θέτει τα θεμέλια για ένα ανοικτό διάλογο, διαγράφοντας μία ” τέλεια” κυκλική πορεία- εκκινώντας από τον άνθρωπο και επιστρέφοντας σε αυτόν.